Staking voor gaza

De staking als strijdmiddel leek lange tijd uit het actiearsenaal verdwenen, of in ieder geval een minder prominente plek in te nemen. Steeds vaker klinkt echter weer de roep om de staking als strategie in te zetten. Ook in de strijd tegen de genocide in Gaza. 

Op 16 augustus stuurt de Palestijnse journalist, filmmaker en activist Bisan Owda vanuit Gaza-stad een noodkreet de wereld in. ‘Dit is onze laatste hoop’ zegt ze: ‘Gaza-stad is de laatste stad in Gaza die nog deels overeind staat, en als de Palestijnen ook hieruit worden verdreven is dat het definitieve einde van het Palestijnse volk in Gaza.’ Owda roept daarom iedereen op voor het te laat is op een nieuwe schaal in actie te komen. Inmiddels is het Israëlische leger begonnen met de definitieve invasie van Gaza-stad…

De groepen Humanti Project en Global Strike For Gaza gaven gehoor aan Bisan Owda’s oproep met de aankondiging van een wekelijkse wereldwijde economische staking. Deelnemers wordt gevraagd om vanaf deze donderdag, 21 augustus, elke donderdag niks te kopen, geen financiële transacties te doen en zo min mogelijk te reizen. Wanneer genoeg mensen aan deze stakingen meedoen zal dit op verschillende manieren zichtbaar en voelbaar zijn in de economie en daarmee een duidelijk signaal afgeven.

Staken is een actievorm met een bijzondere aantrekkingskracht en een lange geschiedenis. De meest bekende, maar ook moeilijkst te organiseren vorm van staken is die op de werkvloer. Werkers leggen het werk neer in protest tegen misstanden in het bedrijf, of voor een beter loon in hun bedrijf of een gehele sector. Heel soms vindt er een algemene staking plaats, waarbij werkers uit verschillende sectoren gezamenlijk het werk neerleggen om politieke eisen of grootschalige verandering af te dwingen. Vaak wordt er (te) makkelijk gedacht over de mogelijkheden een werkstaking te organiseren. 

Een werkstaking met politieke eisen, die dus verder gaat dan arbeidsvoorwaarden of looneisen, is in Nederland echter aan strenge juridische voorwaarden verbonden, en dus moeilijk te organiseren met vakbondssteun, wat om het financiële risico te dragen wel nodig is. Als we de staking willen inzetten voor Gaza zullen we verder moeten kijken dan de werkvloer. In dit in april op Jacobin verschenen artikel staan Hannah van Binsbergen en Jouke Huijzer stil bij verschillende vormen van de staking. De wereldwijde economische staking als actievorm wordt in dit artikel niet genoemd, maar het mechanisme van potentieel succes is hetzelfde als bij een werkstaking, een huurstaking of een consumentenstaking.

Het succes van een staking is afhankelijk van de mate van (economische) disruptie die zij weet te veroorzaken. Economische disruptie gaat over het doorbreken van de machtsrelaties die het economisch systeem in stand houden, en de rijken rijk - en dus machtig - houden. De sociale wetenschappers Francess Fox Piven en Richard Cloward stellen dat moderne samenlevingen worden gevormd door een web van onderlinge afhankelijkheden, en dat er een enorme dreiging vanuit gaat als dit web dreigt te worden verbroken.

Om zoveel mogelijk economische disruptie te veroorzaken kun je grofweg de volgende formule volgen: massa + tijd = economische disruptie. Dit begrijpen Humanti Project en Global Strike For Gaza goed en ze hebben hun plan hier dan ook omheen gebouwd. In eerste instantie zullen de stakingen al een signaal afgeven, dat steeds sterker wordt naarmate meer mensen meedoen. Omdat je met een relatief beperkte inzet veel impact kan hebben is dit (voor een staking) een laagdrempelige actie en kan de groep deelnemers snel groeien.

Wanneer over de hele wereld genoeg mensen meedoen is dat terug te zien in de verkoopcijfers en marges van winkels, rapporten over energiegebruik en op de financiële markten. Omdat mensen hun eendaagse staking in de rest van de week compenseren is de echte economische impact dan nog beperkt. De actie is, wanneer er eenmaal genoeg massa is, echter eenvoudig uit te breiden naar langere periodes, waardoor de (dreiging van) economische disruptie enorm toeneemt. Wanneer genoeg mensen zich namelijk lang genoeg op deze manier terugtrekken uit de economie kan dat gevolgen hebben die verder gaan dan de dagen van de stakingen zelf. Hoe vaker de staking zich herhaalt, hoe groter die impact dan weer is. 

Zelfs wanneer er maar een paar procent van de bevolking meedoet zal dat in alle kwartaalrapporten en aandeelhoudersrapportages naar voren komen als een risico voor het behouden van bestaande marges en het logistiek en economisch beheersen van werkkapitaal, met name snel verhandelbare consumentengoederen zoals boodschappen. Omdat onze economie, zeker in de retailsector, is ingericht op ‘just-in-time’ bevoorradingsprincipes zou één dag per week waarop er significant minder wordt verkocht grote problemen opleveren voor ingeplande kasstromen en substantieel hogere kosten betekenen door extra opslagkosten en bedorven waren. Een wekelijkse economische staking kan dus een disproportioneel groot effect hebben op (aandeelhouders)winsten mits ze consequent wordt toegepast. Deze economische impact kan de afweging van overheden om genocidestaat Israël de hand boven het hoofd te houden substantieel doen verschuiven.

De belangrijkste - en aloude - les is dat relatief eenvoudig uit te voeren individuele acties wanneer je ze als collectief uitvoert grote impact kunnen hebben. Daarom moeten we blijven zoeken naar nieuwe manieren om ons als collectief te organiseren en macht uit te oefenen. Juist nu Gaza wordt binnengevallen zijn nieuwe en hardere collectieve acties nodig. Je weet nooit van te voren welke actie impact heeft en de treurige realiteit is dat deze staking waarschijnlijk te laat komt voor Gaza-stad. Op termijn kan deze echter wel degelijk impact hebben, zeker als die gepaard gaat met andere acties.