klimaatontkenning

Er was een tijd dat klimaatontkenning nog makkelijk ter herkennen was. Das war einmal. Nu de klimaatcrisis steeds zichtbaarder is, is de fossiele industrie overgestapt op andere tactieken. Dus hoe ziet hedendaagse klimaatontkenning eruit?

“Klimaatverandering bestaat niet”
Hoewel de klassieke klimaatontkenner steeds zeldzamer wordt, bestaat die nog wel. Zo reageerde PVV-minister Madlener na de overstromingen in Valencia, waar honderden doden vielen, door te stellen dat je de overstromingen “niet zo één-twee-drie” kan koppelen aan het klimaat. Zelfs extreemrechtse partijen als de PVV richten zich tegenwoordig echter vooral op hoe we met het klimaat moeten omgaan, en niet op het ontkennen dat er iets gaande is.

“Het mag vooral niks kosten”
Dit is het op de (uiterst) rechtse flank dominante verhaal gaat. Ja, er is (mogelijk) iets gaande met het klimaat, maar we moeten er vooral geen geld in steken want dat is slecht voor DE BURGER. Dit is een heel geniepig narratief omdat het, zonder dit te benoemen, een op consumenten gerichte aanpak van de klimaatcrisis suggereert die de grote vervuilers buiten schot laat en gewone mensen enorm afschrikt.

“We hebben de industrie nodig”
Dit frame wordt door het volledige politieke centrum omarmd. Ze is alleen simpelweg niet waar. Oliebedrijven als Shell hebben de crisis veroorzaakt en zullen die wat we ze ook bieden niet gaan oplossen. Nog belangrijker is dat dit narratief de crisis reduceert tot de uitstoot van broeikasgassen en de systeemoorzaken buiten beschouwing laat. Dat is uiteindelijk net zo gevaarlijk als ontkennen dat er überhaupt iets aan de hand is.

“Techniek gaat het oplossen”
De techno-utopisten erkennen hoe erg de crisis is, maar benadrukken ondertussen dat technologie tot nu toe alle problemen in de geschiedenis heeft opgelost. Dit is om te beginnen voor een groot deel van de wereldbevolking niet waar en ontkent bovendien dat de klimaatcrisis ondanks allerlei technologische vooruitgang al decenia escaleert. Wat nodig is, is niet meer technologie, maar juist een beweging weg van de techno-utopische vooruitgangslogica die ons mede deze crisis in heeft gebracht.

“2050 is genoeg”
Tot slot heb je de groep - zo'n beetje alle politici - die doet alsof dat klimaatneutraal in 2050 genoeg is om de crisis te bestrijden. Om dit wereldwijd te bereiken zouden we in rijke landen als Nederland in uiterlijk 2030 klimaatneutraal moeten zijn. Een focus op “2050” is misschien logisch om het klimaatakkoord van Parijs te redden, maar zonder realistische lokale doelen is dit net zo dodelijk. Daar hoor je dan weer geen politicus over.

Deze narratieven zijn hardnekkig en vaak moeilijk te herkennen als klimaatontkenning. Als beweging hebben we een taak dit uit te leggen. Veel belangrijker is het echter dat we tegenover deze deze narratieven een eigen verhaal zetten van een klimaatrechtvaardige samenleving die goed is voor iedereen. Alleen vanuit een uitgesproken eigen visie kunnen we mensen meenemen.

Klimaattaal

Zullen we ‘natuurrampen’ vanaf deze zomer noemen wat ze zijn: klimaatrampen?

Klimaatontwrichting is overal. Van de branden in Griekenland, Frankrijk en Catalonië, tot de megaoverstroming in Texas, tot de hittegolf van de afgelopen weken. Al deze rampen worden veroorzaakt door de klimaatcrisis, die weer wordt veroorzaakt door een kleine, egoïstische economische elite. Toch zou je als je je zou baseren op de nieuwsberichten over deze rampen kunnen denken dat ze niks met elkaar te maken hebben. Klimaatnieuws blijft vaak hangen in een platte beschrijving van ‘natuurrampen’. Deze zogenaamd neutrale verslaggeving houdt een status quo in stand waarbij fossiele multinationals de planeet kunnen blijven vernietigen en haar bewoners vermoorden.

Sinds de #WeesEerlijkcampagne van Extinction Rebellion bij de NOS voegt die bij nieuws over ‘natuurrampen’ vaak een kader toe met enkele zinnen over klimaatverandering. Dit is winst en laat zien dat actievoeren werkt (en de persvrijheid bovendien op geen enkele manier inperkt). Ook met zo’n kader blijft het klimaat echter bijzaak in nieuwsberichten over klimaatrampen, en dat is gek. Bij andere nieuwsmedia is het elke keer weer afwachten of en hoe het klimaat benoemd wordt in nieuws over klimaatontwrichting.

Hoe we over het klimaat spreken is de afgelopen jaren enorm veranderd. Ooit hadden we het over het broeikaseffect, daarna ging het over klimaatverandering, twee termen die geen enkel gevoel oproepen. Opwarming van de aarde roept dan wel weer een gevoel op, maar eigenlijk wel een lekker ‘warm’ gevoel. Het woord klimaatcrisis geeft voor het eerst een gevoel van de ernst van de situatie, net als klimaatontwrichting, dat beter laat zien dat sprake is van een proces is dat al langer gaande is. Waar ‘het broeikaseffect’ een term uit de wetenschap is, kwamen de termen klimaatverandering en opwarming van de aarde uit de koker van de fossiele industrie, en heeft de klimaatbeweging pas sinds 2019 overwinningen geboekt in hoe we over planetaire ontwrichting praten.

Dat de status quo het belang van taal op waarde schat bleek deze week in een ander dossier. Nu steeds meer burgers actievoeren tegen landbouwgif slaan vier ministeries van dit kabinet de handen ineen. Ze komen niet in actie om het gebruik van landbouwgif uit te bannen, de gezonde reactie, maar hebben reclamemakers gevraagd een pitch te schrijven om het ‘imagoprobleem’ van gif aan te pakken. De ministeries willen dat er minder focus komt op veiligheid, maar dat er ‘een nieuwe kernboodschap’ komt die die uitlegt hoe de onveiligheid van gif beperkt wordt. Marjan Minnesma sprak niet onterecht van Newspeak, de propagandataal uit 1984.

Big-agro en de fossiele industrie bewapenen succesvol taal om de status quo in stand te houden en worden hierbij ondersteund door de grote media. Als klimaatbeweging moet ook wij de strijd om taal aangaan. Een eerste stap is om vanaf deze oververhitte zomer niet langer te spreken van natuurrampen, maar van klimaatrampen.