EU laat klimaatdoelen los

EU laat midden in hittegolf klimaatdoelen los, en doet ook nog eens alsof dat niet zo is

In Frankrijk is het op meerdere plekken boven de veertig graden. 2000 scholen zijn er deels of volledig gesloten en ziekenhuisposten in de hoogste staat van paraatheid. In Spanje wordt het op sommige plekken zelfs 46 graden. Er zijn al honderden mensen aan de hitte overleden. Ook in Italië is het op veel plekken 40 graden. In versteende steden ligt deze temperatuur nog hoger. In Nederland is de situatie minder schrijnend, maar ook hier is de eerste hittegolf in drie jaar tijd een feit. Dit is hoe klimaatontwrichting er in 2025 uitziet, en het gaat alleen maar erger worden...

Ondertussen stelt de Europese Commissie, met Wopke Hoekstra voorop, haar klimaatdoelen stilletjes naar beneden bij. Doelen die om te beginnen al niet afdoende waren om klimaatontwrichting te stoppen. Maanden later dan gepland presenteert de Eurocommissaris voor Klimaat en “Schone Groei” vandaag zijn klimaatdoel voor 2040. Hij doet alsof hij vasthoudt aan het oorspronkelijke doel: 90 procent vermindering van broeikasgassen ten opzichte van 1990. Niks is echter minder waar. Omdat landen jaarlijks 3 procent van hun doelen mogen behalen buiten de EU (opgeteld meer dan de totale uitstoot van Nederland) wordt dit klimaatdoel keihard losgelaten.

Dit klimaatverraad van Wopke Hoekstra is geen verrassing. Niet alleen omdat Hoekstra persoonlijk een conservatieve neoliberaal is, maar omdat de Europese Unie altijd al primair een economische samenwerking was, waar de korte termijnbelangen van multinationals boven de belangen van de inwoners van de EU en de planeet staan.

Klimaatbeleid dat snel en rechtvaardig is gaat niet uit de politiek komen, ook, of zeker, niet uit de Europese. Naast het loslaten van het klimaatdoel voor 2040 blijkt dat uit het afzwakken van de European Green Deal, bedoeld om de verhitting van de planeet te beperken en biodiversiteit te beschermen. Maar waar de nodige beleidsverandering niet uit de Europese politiek zal komen is deze verandering, juist op Europees niveau, wel nodig. Dat vraagt om een verandering in de klimaatbeweging.

De westerse klimaatbeweging, zeker radicale grassgrootsgroepen, organiseren zich nu nog grotendeels op landelijk niveau. Om een enigszins leefbare Aarde veilig te stellen zal er ook een radicale Europese klimaatbeweging moeten zijn, die internationaal samenwerkt om Europees beleid te beïnvloeden. De klimaatcrisis laat zich niet tegenhouden door landsgrenzen, de klimaatbeweging zou dat ook niet moeten doen.

Geen Trumpnorm, een klimaatnorm

Weg met de Trumpnorm, kom met een klimaatnorm!

We hebben een enorme veiligheidscrisis. Ik heb het niet over de mogelijkheid dat Iran ooit kernwapens krijgt, noch over Trumps bombardementen - al maken die de wereld zeker niet veiliger - maar over de planetaire crisis. Om een kans te hebben deze veiligheidscrisis het hoofd te bieden hebben we geen Trumpnorm nodig, maar een klimaatnorm. Een internationale afspraak om een substantieel deel van het bruto binnenlands product aan klimaatrechtvaardigheid te besteden.

Na druk van Donald Trump en een succesvolle lobby van ‘s werelds succesvolste pindakaasverkoper annex NAVO-eindbaas Mark Rutte zal deze week op de NAVO-top een verhoging van de legeruitgaven worden aangekondigd. Op dit moment zijn deze uitgaven voor NAVO-landen tenminste 2 procent van het bruto binnenlands product, dit telt voor Europa op tot drie keer zoveel legeruitgaven als Rusland. Met de Trumpnorm zou dit bedrag nog eens bijna verdubbeld worden naar 3,5 procent. Daarnaast zouden NAVO-landen 1,5 procent van hun BBP moeten uitgeven aan zaken die ondersteunend zijn aan het leger zoals wegen.

In Nederland zou dit betekenen dat we bovenop de 26 miljard die we nu al jaarlijks kwijt zijn aan het leger, 16 tot 19 miljard extra zouden moeten uitgeven. Dit is ruim duizend euro per Nederlander per jaar die niet kan worden uitgegeven aan - en waarschijnlijk zal worden bezuinigd op - zorg, onderwijs, sociale zekerheid en het klimaat. Door miljarden in het leger te steken en vol op de oorlogstrom te slaan wordt de bevolking banggemaakt voor een militaire dreiging uit Rusland en klaargestoomd voor een oorlog. Dit maakt de kans dat deze daadwerkelijk plaatsvindt alleen maar groter.

De Trumpnorm maakt de wereld niet veiliger, maar onveiliger, en zou dus zo snel mogelijk weer moeten worden afgeschaft zodat diplomatie, gezond verstand en vrede een kans krijgen. Een klimaatnorm kan juist een cruciale rol spelen in het creëren van een veilige wereld. Diersoorten verdwijnen op een sneller tempo dan tijdens het uitsterven van de dinosauriërs, elke dag vinden er klimaatrampen plaats en het lijkt erop dat we het bereiken van kantelpunten in het klimaat niet meer kunnen stoppen, waardoor grote delen van de wereld volledig onleefbaar zullen worden. De planetaire crisis is de grootste veiligheidsbedreiging in de menselijke geschiedenis. Ze heeft bovendien niet alleen directe gevolgen maar werkt ook als threat-multiplier: de planetaire crisis versterkt honger, ziekte, schaarste, seksueel- en gendergerelateerd geweld, conflict en oorlog.

Klimaatbeleid is cruciaal voor onze veiligheid, het vergroten van gelijkheid en het beschermen van mensenrechten en de democratie. Toch geeft Nederland in vergelijking met legergroen maar een schijntje uit aan klimaatgroen. De totale klimaatuitgaven zijn in 2025 volgens het kabinet 6 miljard euro. Als je daar ruimhartig de 1,8 aan groene subsidies bij optelt zit je nog steeds slechts op een kleine acht miljard euro. Dit is minder dan een derde van de huidige legeruitgaven en een vijfde van die onder onder de Trumpnorm. Als je de veertig miljard aan jaarlijkse fossiele subsidies en belastingvoordelen meetelt geeft Nederland onder de lijn zelfs meer geld uit aan het versterken van de planetaire crisis dan aan het bestrijden hiervan.

Terwijl de NAVO-landen de afgelopen weken één voor één de rijen sloten achter Donald Trump en Mark Rutte, was er één land dat als een klein dorpje in Gallië verzet bleef bieden. Volgens de Spaanse premier Sanchez is het behalen van de Trumpnorm alleen mogelijk “door de belastingen voor de middenklasse te verhogen, de publieke voorzieningen te verminderen en de klimaattransitie te vertragen”, en is de norm daarom “onverenigbaar met onze verzorgingsstaat en onze visie op de wereld.” Het is een helder moreel standpunt. De standvastigheid van Sanchez had bovendien effect. Spanje ‘mag’ van Rutte nu zijn “eigen soevereine pad” bewandelen om de NAVO-doelstellingen te behalen. In de praktijk betekent dit het loslaten van een harde financiële norm. Ook België en Slowakijke hebben zich inmiddels uitgesproken tegen een harde Trumpnorm en dit verzet kan alleen maar groeien. Misschien is het werkelijke soevereine pad om Rutte gewoon compleet te negeren, Trumpnnorm of niet. NAVO-lidstaten hebben de 2 procentsnorm ook decennia genegeerd zonder merkbare gevolgen, dus waarom zouden we ons iets van Rutte aantrekken? Laat dit het begin zijn van een ommekeer in de gevaarlijke wapenwedloop. Er zijn geen investeringen in oorlog nodig, maar in echte veiligheid. Weg met de Trumpnorm, kom met een klimaatnorm!